14 มิถุนายน 2562 จากนี้ไป ไม่มีพ่อหมิว ศาลางาม
หมอสะดำอาวุโส หมอช้างรุ่นสุดท้ายแห่งเมืองสุรินทร์
นายหมิว ศาลางาม เกิดเมื่อปี พ.ศ.2471 ที่บ้านเลขที่ 64 บ้านตากลาง ตำบลกระโพ อำเภอท่าตูม จังหวัดสุรินทร์
เป็นบุตรของ นายแก้ว และนางมี ศาลางาม มีพี่น้อง 4 คน เป็นชาย 3 คน หญิง 1 คน ได้รับการศึกษาชั้นประถมศึกษาปีที่ 3 และสมรสกับนางมา ศาลางาม มีบุตรด้วยกัน 7 คน เป็นชาย 4 คน หญิง 3 คน นายหมิว ศาลางาม เป็นชาวกูยอะจีง (กูยเลี้ยงช้าง) ได้เรียนรู้วิชาคชศาสตร์ ซึ่งเป็นวิชาสำคัญสำหรับกลุ่มชาติพันธุ์กูย โดยเป็นลูกศิษย์ของ หมอแก้ว สุขศรี หมอท้าว ศาลางาม ครูบาใหญ่ของช้างในสมัยนั้น) เรียนรู้เกี่ยวกับช้างตั้งแต่อายุ 11 ปี เป็นมะช้างติดตามหมอช้างไปกับกองคาราวาน จับช้างป่าด้วยความเอาใจใส่ มีความมานะและได้รับการปะชิเป็นหมอช้างใหญ่ เมื่ออายุย่างเข้า 20 ปี จากนั้นนำกองคาราวานช้างไปจับช้างป่าตามแนวเขาพนมดงรักในเขตราชอาณาจักรกัมพูชา ปีละ 2 – 3 ครั้ง ๆ ละ 2 – 3 เดือน เมื่อจับช้างป่าได้ก็นำมาฝึกปรือ บำรุงรักษาจนช้างมีความเชื่องกลายเป็นช้างบ้าน และคัดเลือกช้างที่มีลักษณะดีไว้เป็นพ่อพันธุ์แม่พันธุ์ มีลูกศิษย์เป็นหมอช้างหลายคน อายุ 25 ปี ได้รับการเลื่อนระดับหมอช้างจากบรรดาหมอช้างด้วยกันขึ้นเป็น “หมอสะดำ” หรือหมอสะดำอาวุโส จนกลายเป็นที่พึ่งของกลุ่มผู้เลี้ยงช้างในปัจจุบันทั้งในจังหวัดสุรินทร์ ต่างจังหวัดและต่างประเทศ
ผลงานและเกียรติประวัติ
1. เป็นหมอช้างระดับ หมอสะดำหรือ หมอสะดำอาวุโส (ปัจจุบันอยู่ในระดับครูบาใหญ่ หรือ กำลวงปืด) เพราะหมอช้างระดับครูบาใหญ่ได้เสียชีวิตหมดแล้ว สามารถเป็นผู้นำพิธีกรรมต่าง ๆ เกี่ยวกับช้างและสามารถครองตนอยู่ในศีลธรรมกับฐานะ หมอสะดำ หรือหมอสะดำอาวุโส จนถึงปัจจุบันเป็นเวลา 80 ปี เคยออกไปจับช้างป่ามากว่า 40 ครั้ง และสามารถจับช้างป่าได้ทั้งหมด 16 ตัว มีความสามารถจ่มคาถาผีปะกำ นำประกอบพิธีกรรมต่างๆ เกี่ยวกับช้าง เช่น เซ่นผีปะกำ การปะชิหมอช้าง การปะซะหมอช้าง การทำเชือกปะกำและการทำอุปกรณ์เกี่ยวกับการคล้องช้าง เป็นต้น
2. เป็นผู้เชียวชาญด้านคชศาสตร์ เช่น การดูคุณลักษณะของช้าง การบำรุงรักษาช้าง การฝึกช้างต่อ การเฝ้าระวังช้างการสังเกตช้าง การคล้องช้างป่า การฝึกหัดให้ช้างเชื่อง การรักษาช้าง จิตวิทยาช้าง สมุนไพรอาหารช้าง ได้รับเชิญทั้งภายในและต่างประเทศ ให้เป็นผู้เชี่ยวชาญเกี่ยวกับช้างในพิธีต่าง ๆ เช่น การเปิดปางช้างหรือการตั้งศาลปะกำตามปางช้างต่าง ๆ ในประเทศไทย เป็นวิทยากรบรรยายเรื่องช้าง รับเชิญออกรายการโทรทัศน์ รับเชิญเป็นผู้นำประกอบพิธีเซ่นผีปะกำในโอกาสสำคัญ ๆ และเป็นผู้นำหมอช้างและควาญช้างจากจังหวัดสุรินทร์ ไปช่วยเคลื่อนย้ายช้างป่าในกรณีเจ็บป่วย เช่น ที่จังหวัดกาญจนบุรีและที่เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเขาอ่างฤาไน จังหวัดฉะเชิงเทรา เป็นต้น
3. เป็นหมอช้าง ระดับครูบาใหญ่ที่อาวุโสที่สุดในปัจจุบัน จนได้รับยกย่องเชิดชูเกียรติเป็นผู้มีผลงานดีเด่นทางด้านวัฒนธรรมสาขาภูมิปัญญาชาวบ้าน(หมอช้าง) จากชาวช้างในประเทศไทยและต่างประเทศ
การเลี้ยงช้างและการจับช้างป่า ถือเป็นวัฒนธรรมของชาวกูยอะจีง และชาวเขมร ซึ่งมีการสืบทอดวิชาคชศาสตร์ติดต่อกันมาหลายชั่วอายุคน และมีการจัดระบบความรู้และเผยแพร่ให้กระจายกว้างขวางออกไปสมกับที่ “ ช้าง ” ได้รับการยกย่องเป็นสัญลักษณ์แห่งสยามมาแต่อดีต ช้างจึงมีความสำคัญอยู่ในชีวิตจิตใจของชาวไทยทั่วไป นายหมิว ศาลางาม เป็นผู้สืบทอดภูมิปัญญาและองค์ความรู้ด้านคชศาสตร์แก่ชาวไทยและชาวโลก เป็นเสาหลักสำหรับการประกอบพิธีกรรมต่าง ๆ เกี่ยวกับช้าง และการแสดงของช้างในจังหวัดสุรินทร์ และจังหวัดบุรีรัมย์ และเป็นส่วนหนึ่งที่สำคัญที่ทำให้จังหวัดสุรินทร์เป็นที่รู้จักแก่ชาวโลกทั่วไปว่า “สุรินทร์” แหล่งกำเนิดช้างแห่งเดียวในโลก…
ที่มา : สุวัฒน์ อุ่นทานนท์. 2553. ภูมิปัญญาช้างในนิเวศวิทยาวัฒนธรรมพนมดงรัก-เซเปียน. ดุษฏีนิพนธ์ระดับปริญญาเอก